Рөстәм Миңнеханов: Меңнәрчә еллар барс татар халкының ата-бабалары өчен символ булды

Татарстан гербындагы барс игелек, гаделлек, гражданнарның иминлеге, халыклар арасындагы дуслык кебек гомумкешелек һәм әхлакый кыйммәтләрне гәүдәләндерә, шулай ук безнең мәдәни үзенчәлегебезне сакларга кирәклеген искә төшерә. Бу хакта Татарстан Рәисе Рөстәм Миңнеханов "Дөньяда кар барсын өйрәнү һәм саклау. Көчләрне берләштерү» халыкара конференциясендә хәбәр итте. Чара Казан Ратушасында узды.

Конференция 13-15 март көннәрендә уза. Анда кар барсы яши торган ареал илләре вәкилләре, шул исәптән Бутан Корольлеге, Кытай, Һиндстан, Казахстан, Кыргызстан, Монголия, Непал, Пакистан, Таҗикстан, Үзбәкстан вәкилләре, шулай ук Россиянең 5 төбәгеннән белгечләр катнаша. Конференциянең максаты - кар барсын саклау һәм өйрәнү өлкәсендә тәҗрибә уртаклашу, ерткычларны саклау буенча уртак алымнар эшләү.

Сессия башында конференциядә катнашучыларга Россия Президентының сәламләвен укыдылар. Дәүләт башлыгы билгеләп үткәнчә, бүген бөтен Россия буенча кирәкле фәнни-тикшеренү, агарту, иҗади проектлар уңышлы тормышка ашырыла, уникаль табигать мирасын саклауга, сирәк һәм юкка чыга торган хайван һәм үсемлек төрләренең, шул исәптән кар барсының санын арттыруга ярдәм итү өчен экспедицияләр һәм рейдлар оештырыла.

"Бу уңайдан "Ирбис" кар барсын өйрәнү һәм саклау үзәге" төбәкара ассоциациясенең әһәмиятле, нәтиҗәле эшчәнлеген билгеләп үтәм. Хакимият вәкилләре, галим-зоологлар, экологлар, туган якны өйрәнүчеләр, тыюлык хезмәткәрләре, ирекле хезмәткәрләр белән тыгыз хезмәттәшлектә Үзәк ирбисны саклау эшендә сизелерлек нәтиҗәләргә ирешә алды. Һәм, әлбәттә, сезнең энтузиазм һәм җәмгыятьтә, бигрәк тә яшьләр арасында, фидакарьлек нәтиҗәсендә табигатькә сакчыл караш формалаша, экологик культура нигезләре ныгый баруы сөендерә», - диелгән сәламләү текстында.

Рөстәм Миңнеханов билгеләп үткәнчә, тарихи яктан барс (ирбис) - Алтайның борынгы төрки мәдәниятләренең иң борынгы символларының берсе, аның образы хәтта һуннар чоры предметларында да сурәтләнгән. Ул бүген дә Хакасия, Осетия, Тува, Алтай, Монголия, Пакистан, Һиндстан, Кытай, Непал, Бутан халыкларының, Алма-Ата, Бишкәк, Сәмәрканд шәһәрләренең һәм Таҗикстан тау системаларының символы булып кала. "Меңнәрчә еллар барс татар халкының ата-бабалары өчен символ булды. Кар барсын саклау - безнең төп экологик бурычыбыз һәм киләчәк буыннар алдында уртак җаваплылык", - диде республика Рәисе.

Ул искә төшергәнчә, 2022 елда Алтай Республикасында ирбисның табигый яшәү ареалында «Кар барсы» биологик төрлелекне саклау үзәген булдыру инициативасы куелган иде. Рөстәм Миңнеханов әлеге проектны гамәлгә ашыруда катнашкан һәм аны фәнни яктан тулыландыру өстендә эшләгән һәркемгә рәхмәт белдерде.

"Комплекс инде эшли һәм табигый шартларда ирбислар санын торгызу өчен төп мәйданчыкка әверелә. Татарстан галимнәре кар барсы геномын өйрәнү һәм бу төрнең биобанкын булдыру буенча проектлар эшләде. Хезмәттәшләремне безнең "Кар барсы" үзәге базасында фәнни консорциум булдыруда һәм киңәйтүдә актив катнашырга чакырам", - дип мөрәҗәгать итте Татарстан Рәисе сессиядә катнашучыларга.

Рөстәм Миңнеханов билгеләп үткәнчә, узган елның октябрендә БРИКС саммиты нәтиҗәләре буенча Казан декларациясе кабул ителгән иде, анда катнашучы илләр кар барсларын саклау буенча уртак эшне хупладылар: «Ышанам ки, безнең конференция резолюциясе бу эшне көчәйтәчәк, Шанхай хезмәттәшлек оешмасы илләре мәйданчыкларында багланышларны киңәйтергә мөмкинлек бирәчәк».

Республика Рәисе Россия Президентына Ирбис популяциясен өйрәнү һәм мониторинглау программасы өчен рәхмәт белдерде. Ул шулай ук Россия Федерациясе Хөкүмәтенә, халыкара партнерларга, шул исәптән Үзәк Азия территориясендә кар барслары яши торган оешмаларга да рәхмәт белдерде. Ирбисны саклау эшенә Бөтендөнья кыргый табигать фонды, Халыкара табигатьне саклау берлеге һәм башка оешмалар саллы өлеш кертәләр.

«Ышанам ки, Татарстан киләчәктә дә экосистемаларны торгызуга, браконьерлыкка каршы көрәшкә һәм, әлбәттә, кар барсының яшәү тирәлеген саклауга юнәлдерелгән проектларда актив катнашуын дәвам итәчәк", - диде Рөстәм Миңнеханов.

Алтай Республикасы Башлыгы, Хөкүмәте Рәисе Андрей Турчак билгеләп үткәнчә, төбәк барсларны саклап калуга мөһим дәүләт бурычы буларак карый.

"Бездә илдә иң зур ирбис төркеме яшәве белән горурланабыз. Барс яшәгән урыннарда бездә махсус сакланучы табигый территорияләр булдырылды. Республикада зур экологик агарту эше алып барыла, ел саен колачлы фестивальләр уза, китаплар һәм фильмнар чыгарыла. 2023 елда Табигать министрлыгы һәм Татарстан Республикасы Хөкүмәте ярдәмендә „Кар барсы“ биотөрлелек үзәге эшли башлады. Проектның төп максаты - барслар үрчетү, аларны үстерү һәм соңыннан табигатькә чыгару. Хәзер питомникка 4 ирбис кайтарылды. Гомумән алганда, 2024 ел нәтиҗәләре буенча Алтайда галимнәр 54 зат санаган - Россиядәге барсларның гомуми санының 60%тан артыгы», - диде Андрей Турчак.

Табигать министрлыгы башлыгы урынбасары Морад Кәримов бер сирәк төрне барлык төрләрне һәм уникаль табигый комплексларны сакламыйча саклап калу мөмкин түгеллегенә игътибар итте.

«2018 елдан 2024 елга кадәр безнең илдә махсус сакланучы 25 яңа табигый территория булдырылды. Гомумән алганда, тыюлыклар системасы мәйданы 5,5 млн га артты. Табигать министрлыгы Татарстанның кар барсын һәм аның яшәү тирәлеген саклау буенча яңа программа эшләү инициативасын хуплый", - диде Морад Кәримов.

«Ирбис" кар барсын өйрәнү һәм саклау үзәге» төбәкара ассоциациясенең Күзәтчелек советы рәисе Али Үздәнов Казанда конференцияне оештыру дәрәҗәсен һәм аның эчтәлеген югары бәяләде. Ул ассызыклаганча, Россиягә ирбисны саклау мәсьәләләре белән актив шөгыльләнүче башка илләрнең тәҗрибәсе мөһим. Али Үздәнов мисал итеп Кытайны китерде. Кытайда 10 ел эчендә барслар санын ике тапкырга арттыра алганнар - 2 меңнән 4 меңгә кадәр.