ТР Хөкүмәте Йортында Татарстан Республикасында мәдәни мирас объектларын саклау һәм торгызу мәсьәләләре буенча брифинг узды

ТР Хөкүмәте Йортында 2024 елда Татарстанның мәдәни мирас объектларын саклау һәм торгызу мәсьәләләре буенча брифинг узды. Төп нотык белән Татарстан Республикасының мәдәни мирас объектларын саклау комитеты рәисе Иван Гущин чыгыш ясады.

Ул хәбәр иткәнчә, республикада 5 мең 912 мәдәни мирас объекты бар, шуларның 2259ы - архитектура һәйкәлләре, 3054е - археология объектлары, 599ы - шәһәр формалаштыручы объектлар. Реестр тотрыклы рәвештә яңа ачылган объектлар белән тулылана. БРИКСның 16 саммитына әзерлек кысаларында Мәдәни мирас объектларын саклау буенча Татарстан Республикасы комитеты, Казан мэриясе белән берлектә, тарихи үзәкне һәм тарихи биналарны әзерләү эшенә җәлеп ителде.

Игътибар зонасында 80нән артык архитектура һәйкәле бар иде: Казан Кремле объектлары, Мәрҗани мәчете, Казан Изге Ана иконасы соборы җәлеп итү ноктасына әверелде. Казан Ратушасында - Карл Маркс урамындагы Дворяннар җыелышы бинасында колачлы торгызу эшләре башкарылды. Казанның тимер юл вокзалы бинасында БРИКС илләре делегацияләрен кабул итү өчен эчке бүлмәләр ремонтланды һәм реставрацияләнде. Казан Кремле ансамбле объектларын яңарттылар - Төньяк корпус, Юнкерлар училищесы, Сөембикә манарасы. Казанда ремонттан соң Алафузов театры бинасы ачылды. Яңартылган объектта сәләтле балалар һәм яшьләрнең иҗади потенциалын үстерү һәм тормышка ашыру өчен барлык шартлар да тудырылган: остаханәләр һәм лабораторияләр, уникаль тавыш яздыру студиясе, хореография залы эшли. Мәрҗани мәчетендә колачлы реставрация үткәрелде. Авариягә каршы комплекслы эшләр башкарылды: фундаментлар көчәйтелде, диварлар кирпечтән салынды, мәчетнең гөмбәзләре һәм фасадларындагы ярыкларга ремонт ясалды, түбә конструкциясе ныгытылды.

Хәйрия акчалары хисабына 1801-1805 еллардагы Яңа Бистә мәчете (Ак мәчет) торгызылды. Мөселман изге урыннарын реставрацияләү исемлеге бик зур. Бер үк вакытта республикада православие храмнарын торгызалар. Быел республика өчен әһәмиятле булган объектта - Казансу елгасында һәлак булган сугышчыларга һәйкәлдә эшләр яңадан башланды.

Төзүчеләр һәм реставраторлар алдына барлык комплекслы эшләрне 2025 елда тәмамлау бурычы куелды. Зәй районы Югары Баграҗ авылында агач Троица чиркәвен реставрацияләүгә керештеләр. «П.К. Ушков һәм К" ширкәтенең завод конторасы» объектында, 1870 елда Менделеевск шәһәрендә туган якны өйрәнү музее бинасында эшләр алып барыла. Беренче этап кысаларында һәйкәлнең бер өлешен ремонтлау-реставрацияләү эшләре башкарылды: авария хәлендәге янкормалар сүтелде, тарихи ишек һәм тәрәзә уемнары торгызылды, таш өслеге һәм фасад диварлары җөйләре реставрацияләнде, җимерелгән араталар һәм кәрнизләр өлешчә торгызылды һ.б. 2024 елда түбә һәм фасадларны ремонтлау эшләре дәвам итте. Шулай ук Чистай, Арча, Югары Ослан, Әтнә һәм башка районнарда тарихи һәйкәлләрне торгызу дәвам итә.

Комитет эшенең мөһим юнәлеше-мәдәни мирас объектларын дәүләт исәбенә алу. Агымдагы елда дәүләт программасы кысаларында Тарихи-мәдәни дәүләт экспертизалары уздыру оештырылды, шулар нигезендә 19 мәдәни мирас объекты мәдәни мирас объектларының бердәм дәүләт реестрына кертелде. Объектлар Казан территориясендә, Югары Ослан, Зәй, Минзәлә, Актаныш, Кукмара районнарында урнашкан. Спикер билгеләп үткәнчә, һәйкәлләрне саклау - реставрация эшләре генә түгел. Аның тирәсендәге территорияне кору һәм үстерү дә мөһим бурыч булып тора. Әлеге эшне башкару өчен корал - аның тирәсендәге сак зоналарын раслау. 117 мәдәни мирас объектына карата саклау зоналары проектлары эшләнә, мондый объектлар күбесенчә тарихи җирлекләр территорияләрендә урнашкан. Һәйкәлнең һәм саклау зоналарының чикләрен раслап, аларны кадастр исәбенә кую тәэмин ителә.

Хәзер мөмкин булган чикләүләр турындагы мәгълүматлар Пространство мәгълүматлары илкүләм системасы порталында ачык һәм аңлаешлы булды. Шул ук системага мәдәни мирас объектлары буенча барлык йөкләнешләр турында мәгълүмат кертелгән. Комитет эшчәнлегенең тагын бер юнәлеше - археологик мирас объектларын саклау. Комитет эшчәнлеге чорында Татарстан территориясендә тикшерүләр нәтиҗәсендә элек билгеле булмаган 100гә якын археология һәйкәле табылган.

Археология һәйкәлләрен ачыклау һәм саклау комитеты тарафыннан даими рәвештә алып барыла. 2025 елда Бөек Җиңүнең 80 еллыгы киң билгеләп үтеләчәк. Бөек Ватан сугышында катнашучылар һәм вакыйгалар турында истәлекне мәңгеләштерүче мәдәни мирас объектларына аерым игътибар бирелә. Республикада дәүләт саклавында барлыгы 57 объект исәпләнә: җирләү урыннары, һәйкәлләр, бюстлар.

Хәзерге вакытта 18 объектны Мәдәни мирас объектларының бердәм дәүләт реестрына кертүнең максатка ярашлылыгын нигезләү максатларында дәүләт тарихи-мәдәни экспертизасы үткәрелә.