Минтимер Шәймиев ТР Фәннәр академиясенең А.Х. Халиков исемендәге Археология институтының 10 еллыгына багышланган тантанада катнашты

Бүген Татарстан Республикасы Дәүләт Киңәшчесе, «Яңарыш» республика фондының Попечительләр советы рәисе Минтимер Шәймиев А.Х. Халиков исемендәге Археология институтының 10 еллыгына багышланган тантаналы утырышта катнашты. Утырыш ТР Фәннәр академиясенең актлар залында, бу көннәрдә Казанда уза торган «Урал-Идел буенда археология фәнен үстерү нәтиҗәләре һәм перспективалары» чаралары кысаларында узды.

Тантаналы утырышны ачып, ТР Фәннәр академиясе президенты Рифкать Миңнеханов:

"Бу кыска вакыт эчендә институт археология һәм тарих өлкәсендә тикшеренүләр, профессиональ кадрлар әзерләү, халыкара һәм төбәкара проектларны гамәлгә ашыру буенча әйдәп баручы фәнни-академик учреждениеләрнең берсенә әверелде. Без институт коллективын бу матур юбилее белән чын күңелдән котлыйбыз, республикабыз, бөек илебезнең чәчәк атуы хакына фәнгә хезмәт итү юлында иҗади уңышлар телибез».

А.Х. Халиков исемендәге Археология институты директоры. Айрат Ситдыйков институтның барлыкка килү тарихы, шулай ук аның хәзерге үсеше һәм киләчәккә перспективалары турында сөйләде.

ТР Дәүләт Киңәшчесе Минтимер Шәймиев утырышта катнашучыларны мөһим вакыйга белән котлады.

"Тарих үлчәмнәре буенча бу юбилейның яшь булуына карамастан, институт Россия Федерациясендә әйдәп баручы академик археология институтларының берсе булып тора, республика һәм илнең археологик объектлары тарихын өйрәнү һәм тикшерү буенча мөһим бурычларны хәл итә, тарих фәнен үстерә, Татарстан археологларының бай тәҗрибәсе дәвамчанлыгын, халкыбызның уникаль тарихи һәм мәдәни мирасына ирешү мөмкинлеген тәэмин итә", – дип билгеләп үтте ул

Минтимер Шәймиев ассызыклаганча, юлының башыннан ук институт республика территориясендә археологик тикшеренүләрнең бай тарихына таяна. Ул, Татарстан территориясендә археологик тикшеренүләр XVIII гасыр ахырына карый, дип сөйләде. 1804 елда Император Казан университеты ачылуы һәм 1878 елда аның янында Археология, тарих һәм этнография җәмгыятенә нигез салу төбәкнең археологик ядкярләрен өйрәнү һәм саклауга яңа этәргеч бирә. ХХ гасыр башында Казанда татарны өйрәнү фәнни җәмгыяте һәм танылган татар язучысы һәм галиме Галимҗан Ибраһимов җитәкчелегендәге Татар академия үзәге барлыкка килә. 1933 елда Татарстан территориясендә Алексей Петрович Смирнов җитәкчелегендәге СССР Фәннәр Академиясенең Матди мәдәният тарихы институтының археологик экспедициясе казу эшләре башлый. Дәүләт тарихи музее һәм ТАССР Үзәк музее белән берлектә, Болгар шәһәрчеген казу эшләре башлана. 1939 елда Тел, әдәбият һәм тарих институтын булдыру Татарстанда археологиянең фәннең мөстәкыйль тармагы буларак формалашуының дәвер вакыйгасы була. Аннары 1996 елда тарих, этнография, археология, иҗтимагый фикер тарихы һәм ислам белеме бүлекләре, бу институтның һәйкәлләр җыентыгы базасында аның исеме белән тарих институты төзелә. Ш.Мәрҗани исемендә ТР Президентының сәяси мәсьәләләр буенча киңәшчесе Рафаэль Хәкимов җитәкчелегендә Милли археологик тикшеренүләр үзәге оештырыла. Җитәкчесесе - танылган галим һәм археолог Айрат Ситдыйков. 2014 елда Милли үзәк  ТР Фәннәр академиясенең А.Х. Халиков исемендәге мөстәкыйль Археология институты итеп үзгәртелә.  

Минтимер Шәймиев Татарстан археологларының «Яңарыш» республика фонды инициативасы белән Болгар һәм Свияжск борынгы шәһәрләрен торгызу проектын тормышка ашыруга керткән өлешләрен югары бәяләде.

Аның сүзләренчә, 2010 елда Айрат Ситдыйков җитәкчелегендәге Милли археологик тикшеренүләр үзәге хезмәткәрләре беренчеләрдән булып Болгар һәм Свияжскны торгызу проектын гамәлгә ашырырга керештеләр, болар территориясендә масштаблы археологик тикшеренүләр башладылар.

"Хәзерге вакытта ЮНЕСКОның бөтендөнья мирасы исемлегенә Татарстанның 4 объекты кертелде. Хәзер безнең республика ЮНЕСКО объектлары саны буенча илдә лидер булып тора. Бу зур уңышта безнең археолог галимнәребезнең зур өлеше бар. Әлеге проектларга катнашы булган һәркемгә рәхмәт белдерәсем килә, алар уңышлы тәмамланды, республика үсеше тарихында, шул исәптән безнең археология фәнендә дә, мөһим этап булды», – дип нәтиҗә ясады ул.

Аннары ТР Дәүләт Киңәшчесе дәүләт бүләкләрен тапшырды: ТР Фәннәр академиясенең Археология институтының өлкән фәнни хезмәткәре Евгений Казаковка – «Татарстан Республикасы алдындагы казанышлары өчен» ордены медале, РФА Археология институты директоры Николай Макаровка – «ТАССР оешуның 100 еллыгы» медале.